استارت تجارت ترجیحی با اوراسیا
براساس موافقت‌نامه ایران با اتحادیه اوراسیا در مجموع 862 قلم کالا شامل 360 قلم ترجیحات اعطایی ایران به اوراسیا و 502 قلم ترجیحات اعطایی اوراسیا به ایران مشمول تجارت ترجیحی خواهد بود. لیست منتشرشده از کالاهای مشمول اعطای امتیاز از سوی دو طرف، از پیشتازی کالاهای صنعتی برای تخفیف‌های تعرفه‌ای حکایت دارد.
ضمن آنکه بررسی لیست کالایی ایران نشان می‌دهد اغلب کالاهای تمام‌شده مشمول اعطای امتیاز شده‌اند که این خود یک گام رو به جلو محسوب می‌شود. از سوی دیگر، اوراسیا نیز برای محصولات معدنی و صنعتی، کشاورزی و پتروشیمی ایران امتیازهایی در نظر گرفته است. این موافقت‌نامه، مقدمه تجارت آزاد کشورمان با اوراسیا است و قرار است یک سال پس از اجرای آن، مقدمات تجارت آزاد با اتحادیه اوراسیا فراهم شود.
تجارت ترجیحی ایران و اوراسیا از 5 آبان امسال، روی 862 کالا آغاز شد. اتحادیه اقتصادی اوراسیا از سوی 5 کشور روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، بلاروس و ارمنستان تاسیس شده و ارزش مبادلات تجاری آن به حدود 750 میلیارد دلار در سال می‌رسد. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران دهم مهر امسال، پس از پایان اجلاس سران اتحادیه اوراسیا اعلام کرد که موافقت‌نامه ترتیبات تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اوراسیا از 5 آبان امسال اجرایی می‌شود و بر این اساس ایران باید ظرف سه سال عضو اتحادیه اوراسیا شود. فعالان اقتصادی نیز بر این باورند با توجه به تنوع بازار و تنوع منابع موجود در کشورهای عضو این اتحادیه، پیوستن به آن یک فرصت قابل‌توجه برای اقتصاد ایران ایجاد می‌کند و می‌توان از این طریق بخشی از اثر تحریم‌ها را جبران کرد.
از شاخص‌های اقتصادی اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌توان به رتبه اول استخراج نفت (14.5 درصد از جهان)، رتبه اول تولید گاز جهان (20.2 درصد از جهان)، رتبه چهارم تولید انرژی برق (4.9 درصد از جهان)، رتبه چهارم تولید آهن (4.7 درصد از جهان)، رتبه 5 تولید فولاد (5 درصد از جهان) اشاره کرد. بیشترین حجم تجارت اوراسیا با جهان مربوط به روسیه است، به‌طوری‌که از تجارت 866 میلیارد دلاری اتحادیه اروپا در سال 2018 (مجموع صادرات و واردات) 687 میلیارد دلار آن توسط روسیه صورت گرفته است. براساس اعلام سازمان توسعه تجارت ایران، متن موافقت‌نامه ترتیبات موقت ترجیحی ایران و اوراسیا مفصل‌ترین و جامع‌ترین موافقت‌نامه‌ای است که تاکنون ایران منعقد کرده است و شامل 9 فصل قواعد عمومی، تجارت کالا، اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی، قواعد مبدا، تسهیل تجارت، حل‌وفصل اختلالات و… است. براساس جزئیات اعلام شده، امتیازات اعطایی کشورمان (کشاورزی و صنعتی) شامل 360 کد هشت رقمی است که از این تعداد 133 کد مشمول ثبت نرخ تعرفه در زمان توافق 2017 و بقیه مشمول تعرفه‌ای با میانگین 32.1 درصد شده‌اند. امتیازات اعطایی توسط اتحادیه مذکور نیز شامل 502 کد 10 رقمی (کشاورزی و صنعتی) است که 44 کد مشمول تثبیت تعرفه و بقیه مشمول کاهش میانگین 56.3 درصد می‌شود. پیش از این، تنها قرارداد تعرفه ترجیحی عملیاتی‌شده ایران، مربوط به تجارت ترجیحی ایران و ترکیه بود که لیست اقلام آن مورد انتقاد بخش خصوصی است؛ چراکه آنها بر این باورند در تدوین قرارداد تجارت ترجیحی ایران و ترکیه، منافع اقتصادی ایران در نظر گرفته نشده و از نظرات کارشناسان و فعالان اقتصادی در تهیه این لیست، بهره برده نشده است. به گفته آنها، صنایعی مانند نساجی و خودروسازی (شرکت‌های قطعه‌ساز) از این قرارداد دچار زیان‌های جدی شده‌اند. همچنین عنوان می‌شود که این قرارداد منجر به تسهیل صادرات موادخام از ایران و واردات کالاهای مصرفی از ترکیه شده است. اما با لیست منتشرشده از کالاهای مشمول تجارت ترجیحی ایران و اوراسیا به‌نظر می‌رسد مشکلات، کمتر از تجارت ترجیحی با ترکیه باشد.
رئیس سازمان توسعه تجارت ایران نیز در رابطه با این موافقت‌نامه اعلام کرد که موافقت‌نامه مذکور شروعی برای تجارت آزاد با اوراسیا است، زیرا بعد از یک سال از اجرای این موافقت‌نامه مقدمات تجارت آزاد با منطقه مذکور فراهم می‌شود و حدود 2 سال فرصت وجود دارد تا مذاکرات در رابطه با تجارت آزاد با این منطقه انجام شود. البته به گفته حمید زادبوم، این موضوع به این معنی نیست که در پایان سه سال، تجارت آزاد با این منطقه ادامه خواهد داشت، اما در این مدت می‌توان زمینه لازم را برای تجارت آزاد با منطقه فراهم کرد. مطابق با ارزیابی‌ها ترتیبات ترجیحی روی تجارت ایران با اتحادیه اوراسیا در حال حاضر 2.6 میلیارد دلار است. عمده اقلام صادراتی ایران به اوراسیا شامل پسته، کیوی، سایر نفت‌های گازی، کشمش، خیار و خیار شور، خرما، داروها، سیمان‌های هیدرولیک، مس تصفیه شده، متانول و کلم و عمده اقلام وارداتی ایران از اوراسیا جو، ذرت دامی، روغن خام، کاتد و قطعات کاتد، آهن‌آلات به ضخامت کمتر از 2 میلی‌متر، چوب اره شده کاج و… است.
(دنیای اقتصاد، 6/8/1398)